Betlejem – tam, gdzie Niebo ucałowało Ziemię

Historia Betlejem do Narodzenia Pańskiego
Obliczono, że Betlejem zostało założone przez Kananejczyków ok. 3000 roku p.n.e. W Piśmie Świętym pierwsza wzmianka o Betlejem (które w tamtym czasie było również nazywane Efrata – "płodne") pojawia się w Księdze Rodzaju, gdzie mowa jest o śmierci i pogrzebie Racheli, drugiej żony patriarchy Jakuba. A Rachela umarła i została pochowana przy drodze do Efrata, czyli Betlejem (Rdz 35, 19). 
Kiedy kraj został podzielony pomiędzy plemiona Ludu Wybranego, Betlejem przypadło Judzie i było miejscem narodzin Dawida, pasterza, najmłodszego syna licznej rodziny, którego Bóg wybrał na drugiego króla Izraela. Odtąd Betlejem było kojarzone z rodem Dawida, a prorok Micheasz zapowiedział, że w tym małym mieście narodzi się Mesjasz. Z Betlejem pochodzili również Elimelek, jego żona Noemi oraz ich synowie. Jego mieszkańcem był również Boaz, mąż Rut.
A ty, Betlejem Efrata, najmniejsze jesteś wśród plemion judzkich! Z ciebie mi wyjdzie Ten, który będzie władał w Izraelu, a pochodzenie Jego od początku, od dni wieczności. Przeto [Pan] wyda ich aż do czasu, kiedy porodzi mająca porodzić. Wtedy reszta braci Jego powróci do synów Izraela. Powstanie On i paść będzie mocą Pańską, w majestacie imienia Pana Boga swego. Osiądą wtedy, bo odtąd rozciągnie swą potęgę aż po krańce ziemi (Mi 5, 1-3). 
Na początku pierwszego wieku naszej ery Betlejem było wioską, liczącą nie więcej niż tysiąc mieszkańców: małym skupiskiem domostw, rozrzuconych wzdłuż pasma górskiego i otoczonych murem będącym w złym stanie, a nawet w większości zniszczonym, gdyż został zbudowany prawie tysiąc lat wcześniej. Jego mieszkańcy utrzymywali się z rolnictwa i hodowli trzody. 
Mieli urodzajne pola pszenicy i jęczmienia u stóp pasma górskiego, stąd być może pochodzi nazwa Bêt Lehem, co w języku hebrajskim oznacza "dom chleba". Pola, znajdujące się bliżej pustyni, były również wykorzystywane jako pastwiska dla stad owiec. Domy w Betlejem były skromne, podobnie jak w innych częściach Palestyny wieśniacy wykorzystywali naturalne jaskinie na szopy i stajnie, a także sami drążyli groty w zboczu pasma górskiego. 
W małej wiosce Betlejem dni mijały w monotonnym rytmie kalendarza rolniczego, dopóki, dzięki bezprecedensowemu wydarzeniu, stało się ono sławne na cały świat. Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna (Łk 2, 1-5).
Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie (Łk 2, 6-7).

Grota Narodzenia
Od samego początku uczniowie naszego Pana i pierwsi chrześcijanie byli bardzo świadomi znaczenia Betlejem. W połowie drugiego wieku naszej ery św. Justyn, który był rodowitym Palestyńczykiem, opisywał wspomnienia przekazywane przez rodziców, mieszkańców Betlejem, dzieciom o stajence, gdzie narodził się Jezus.
W pierwszych dziesięcioleciach następnego wieku Orygenes dał świadectwo, że miejsce, w którym nasz Pan się narodził, było doskonale znane społeczności lokalnej, nawet osobom, nie będącym chrześcijanami. W Betlejem istnieje grota, w której się urodził Jezus, i żłób, w którym Go położono owiniętego w pieluszki, a wszystko to się zgadza z opisem Jego narodzin, zawartym w Ewangeliach. Miejsce to słynie w całej okolicy, nawet wśród niewierzących, z tego, że urodził się tam Jezus, którego czczą i któremu się kłaniają chrześcijanie (Orygenes, Przeciw Celsusowi, 1, 51).
W czasach cesarza Hadriana władze imperium wznosiły świątynie pogańskie w różnych miejscach, czczonych przez chrześcijan. Miejsce narodzin Jezusa stało się świętym gajem, poświęconym bogowi Adonisowi. Konstantyn, pierwszy chrześcijański cesarz, zbudował nad stajnią bazylikę. Została ona poświęcona 31 maja 339 r., a jedną z osób obecnych na uroczystości była jego matka św. Helena – spiritus movens całego przedsięwzięcia.
Niewiele pozostało z pierwszej bazyliki, która została złupiona i zniszczona w VI w. Po przywróceniu pokoju, Betlejem umocniono fortyfikacjami, a cesarz Justynian zamówił budowę nowej bazyliki, na tymże miejscu, co pierwsza, ale większej. Bazylika ta stoi po dzień dzisiejszy, przetrwała liczne najazdy, kiedy to zniszczone zostały inne kościoły z czasów panowania cesarza Konstantyna i Cesarstwa Bizantyjskiego. 
Wieść niesie, iż Persowie, którzy w 614 roku zburzyli wszystkie kościoły i klasztory w Palestynie, postanowili pozostawić betlejemską bazylikę wyłącznie ze względu na szacunek dla mozaiki w niej odnalezionej, przedstawiającej Trzech Króli właśnie w szatach perskich. Bazylika również przetrwała prawie bez szwanku najazd kalifów egipskich na Ziemię Świętą w 1009 roku, a także wiele bitew, toczonych po przybyciu krzyżowców w 1099 roku. 
Po historycznych zawirowaniach, opiekę nad stajnią i bazyliką powierzono w 1347 roku franciszkanom. Opiekują się oni nią do dnia dzisiejszego, chociaż prawa do tego świętego miejsca mają również prawosławni Grecy, Syriacy i Ormianie. 
Żłób, w którym Maryja położyła Dzieciątko po owinięciu Go w pieluszki, znajduje się w małej kaplicy obok Groty. Właściwie jest to dziura w skale, dzisiaj obłożona marmurem, w przeszłości wykończona srebrem, w formie gwiazdy z łacińskim napisem: Hic de Virgine Maria Jesus Christus natus est. 1717 (Tu z Maryi Dziewicy narodził się Jezus Chrystus. 1717). Naprzeciw niej znajduje się Ołtarz Trzech Króli ze sceną, przedstawiającą Objawienie Pańskie. 
Stojący na placu przed bazyliką ma wrażenie, że stoi przed średniowieczną fortecą, z powodu grubych murów i podpór, w których wykuto zaledwie kilka małych okienek. Do bazyliki wchodzi się przez drzwi tak małe, że może przez nie przejść zaledwie jedna osoba i to z trudnością, pochylając się. W homilii wygłoszonej podczas Pasterki 24 grudnia 2011 roku papież Benedykt XVI nawiązał do wejścia do bazyliki: 
Ten, kto dziś chce wejść do kościoła Narodzenia Pańskiego w Betlejem, zauważa, że portal, który niegdyś miał pięć i pół stopy wysokości i przez który cesarze i kalifowie wkraczali do budynku, został w znacznej części zamurowany. Pozostał tylko mały otwór na półtora metra. Chodziło prawdopodobnie o to, aby lepiej chronić kościół przed ewentualnymi atakami, ale przede wszystkim, aby uniemożliwić wjeżdżanie konno do domu Bożego. Ten, kto chce wejść do miejsca narodzin Jezusa, musi się pochylić. Wydaje mi się, że w tym przejawia się głębsza prawda, i chcemy, by ona nas poruszyła w tę Świętą Noc: jeśli chcemy znaleźć Boga, który ukazał się jako dziecko, musimy zsiąść z konia naszego «oświeconego» rozumu. Musimy porzucić nasze fałszywe pewności, naszą intelektualną pychę, która uniemożliwia nam dostrzeżenie bliskości Boga (Benedykt XVI, Homilia, 24 grudnia 2011 r.).

Pole Pasterzy
Nie bójcie się! Oto zwiastuję wam radość wielką, która będzie udziałem całego narodu: dziś w mieście Dawida (Betlejem) narodził się wam Zbawiciel, którym jest Mesjasz, Pan (Łk 2, 10-11).
Pole Pasterzy, gdzie anioł wezwał pasterzy do oddania czci Chrystusowi, mieści się niecałe dwa kilometry od centrum Betlejem. Na terenie sanktuarium znajduje się niewielki konwent franciszkański oraz oryginalna kaplica "Excelsis Deo" zaprojektowana w 1953 roku przez Antonio Barluzziego. Świątynię wzniesiono na planie dziesięcioboku, a nachylone ściany nawiązują do konstrukcji namiotu nomadów, zamieszkujących dawniej te tereny. 
Niewielki ołtarz znajduje się w centrum kościoła, a na ścianach trzech absyd przedstawione są sceny z Ewangelii: ukazanie się aniołów, pasterze w drodze do Betlejem oraz adoracja Dzieciątka Jezus. Strumień światła, przenikający przez szklany świetlik i drobne luksfery umieszczone w kopule świątyni, ma przypominać światło, które oświeciło pasterzy. Wnętrze kopuły ozdobione jest figurami dziesięciu aniołów i słowami ich pieśni: Gloria in altissimis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis – Chwała Bogu na wysokościach, a na ziemi pokój ludziom, których sobie upodobał. W sąsiedztwie kaplicy, w pięknym parku wysadzanym piniami, znajduje się szereg naturalnych grot, które dawniej służyły pasterzom.

Grota Mleczna
Zgodnie z tradycją, Święta Rodzina zatrzymała się tam podczas ucieczki do Egiptu. Biały kolor skały kredowej miał wziąć się stąd, że podczas karmienia Jezusa kropla mleka z piersi Maryi upadła na ziemię. Od czasów starożytnych jest tu sanktuarium maryjne, w którym kustoszami są również franciszkanie. Szczególnie spieszą tam rodziny, pragnące potomstwa.
Relikwie (sproszkowany tuf) z Groty Mlecznej trafiały do Europy i do Bizancjum już w VI wieku. Przez ciągłe pobieranie tufu trudno ustalić pierwotną formę i wielkość Groty Mlecznej. Przy sanktuarium znajduje się sala, gdzie eksponowane są fotografie dzieci z całego świata, uzdrowionych lub narodzonych dzięki spożyciu proszku i gorącej modlitwie do Matki Bożej z Groty Mlecznej.
Betlejem jest cudownym miejscem, gdzie Niebo ucałowało Ziemię, a Ziemia Je przytuliła. Dlatego wracajmy tam w myślach, w kolędach, w przypływie rzeczywistego szczęścia.