"Jesteśmy braćmi"…

W Wilnie odbyły się obchody 230-lecia Zaręczenia Polski i Litwy w ramach Rzeczypospolitej Obojga Narodów z udziałem prezydentów obu krajów – Andrzeja Dudy i Gitanasa Nausėdy. Jakub Kumoch, szef Biura Polityki Międzynarodowej Kancelarii Prezydenta Polski przed wizytą podkreślił m.in., że "te Zaręczyny Polski i Litwy są tak naprawdę okazją, by pokazać, w jak znakomitym momencie znajdują się stosunki między dwoma naszymi krajami. Można wręcz mówić o pewnej epoce Andrzeja Dudy i Gitanasa Nausėdy, prezydentów, którzy doprowadzili do wzmocnienia pewnej znakomitej tendencji w stosunkach polsko-litewskich". 
Centralnym punktem wileńskich obchodów było uroczyste posiedzenie Sejmu i wystąpienie obu prezydentów. "Relacje między Polską a Litwą są szczególne; nigdy nie będziemy po prostu sąsiadami, jesteśmy braćmi" – wskazał w swym wystąpieniu prezydent Polski. 
"Historia jedności naszego oręża i unii politycznej pomiędzy naszymi państwami obejmuje kilkaset najpiękniejszych lat w dziejach obu naszych narodów. Nigdy nie będziemy po prostu zwykłymi sąsiadami. Jesteście, wy, Litwini, jak i my, Polacy, częścią wielkiej cywilizacji, którą wspólnie stworzyliśmy. Jesteście dla nas braćmi" – mówił prezydent Duda.
Polski przywódca wskazywał, że uchwalony przed 230 laty akt Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów stanowił potwierdzenie równości obydwu stron, tworzących Rzeczpospolitą oraz zagwarantowanie litewskiej suwerenności i podmiotowości w tym związku. Przypominał, że Zaręczenie zostało przyjęte przez aklamację i miało stanowić jeden z konstytucyjnych filarów odnowionej i wzmocnionej unii polsko-litewskiej.
Prezydent podkreślił, że polsko-litewska historia – to nie tylko wspólne triumfy, ale również wspólne, nierzadko heroiczne porażki.
"Nasza historia miała momenty trudne i z naszego punktu widzenia – ludzi naszego wieku – często niezrozumiałe. Nasi przodkowie nie potrafili porozumieć się na początku XX wieku, zabrakło między nimi szczerości i zaufania, za co oba kraje i narody zapłaciły bardzo wysoką cenę. Trzeba to jasno powiedzieć i nie chować głowy w piasek. Również Polska, mój kraj, ma w tej sprawie sobie wiele do zarzucenia" – powiedział prezydent.
Prezydent przypomniał, że oba narody były przez dziesiątki lat rozdzielone sowiecką granicą i podkreślił, że dziś są członkami Unii Europejskiej oraz NATO; tworzą też razem Inicjatywę Trójmorza.
"Dziś chcę powiedzieć z całą mocą: Polacy i Litwini są dwoma równymi sobie narodami, żyjącymi we własnych granicach, szanującymi swoje języki i tożsamość. Polska i Litwa są natomiast jednością w swoim sprzeciwie wobec agresji, wobec wzniecania niepokojów, wobec naruszania naszych granic. Polska i Litwa są wspólnie obrońcami Europy przed tyranią" – oświadczył polski przywódca.
Dziękował za wsparcie, jakiego Polska i Litwa wzajemnie udzielają sobie od początku ataku hybrydowego reżimu Alaksandra Łukaszenki. Dziękował też białoruskim demokratom za "jednoznaczne mówienie światu o tym, że reżim sprowadza do ich kraju oszukanych i ograbionych ludzi, którym obiecuje przerzucenie do Europy oraz których pod pałkami milicyjnymi gna na polską, litewską i łotewską granicę". "Dziękuję, że nikomu nie udało się złamać jedności narodów naszego sąsiedztwa" – dodał Duda.
Litewscy parlamentarzyści powitali prezydenta RP owacjami na stojąco.
Prezydent Gitanas Nausėda, występując w litewskim parlamencie podczas uroczystego posiedzenia wskazywał, że akt Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów jest ważny nie tylko jako integralna część Konstytucji 3 Maja, ale przede wszystkim jako dowód, że rozwój państwowych stosunków polsko-litewskich opierał się i nadal opiera na sztuce kompromisu, a ta – podkreślił – wymaga zaufania i tolerancji.
Nausėda podkreślił, że tylko w oparciu o te wartości "możemy kontynuować strategiczną współpracę i opierać się na niej w zmieniającej się rzeczywistości geopolitycznej".
Wyraził zadowolenie, że "Litwa i Polska nadal kroczą razem". "W ostatnich dziesięcioleciach byliśmy świadkami szybkiego rozwoju stosunków dwustronnych, jednak jestem pewien, że dotychczas nie wykorzystaliśmy wszystkich możliwości współpracy" – oświadczył.
W jego ocenie "ważną motywacją do wspólnych działań są rosnące zagrożenia i wyzwania militarne, technologiczne, gospodarcze".
"Tak jak przed 230 laty, Litwa i Polska są dziś na pierwszej linii cywilizacji zachodniej. Próby podgrzania atmosfery na wschodniej granicy UE i NATO stawiają przed nami szczególne wyzwania" – powiedział litewski prezydent podkreślając, że "powinniśmy zapewnić bezpieczeństwo naszych państw, ale także zachować równowagę w regionie; musimy zwracać szczególną uwagę nie tylko na dwustronną współpracę wojskową, ale także wzmacniać jedność NATO, wzmacniać naszą infrastrukturę graniczną".
Nausėda wskazał, że Litwa i Polska powinny "włączać do swego systemu bezpieczeństwa bliską nam kulturowo i politycznie Ukrainę". Zapewnił też, że oba kraje dołożą "wszelkich starań, aby obywatele sąsiedniej Białorusi mogli wybrać władze własnego kraju w sposób swobodny i demokratyczny".
W ramach obchodów 230-lecia Zaręczenia Polski i Litwy w ramach Rzeczypospolitej Obojga Narodów prezydenci Polski i Litwy w wileńskim Pałacu Władców, otworzyli międzynarodową konferencję naukową i wystawę "O dobro Ojczyzny, Litwa i Polska w epoce Konstytucji 3 Maja". 
Podczas uroczystego otwarcia wystawy Duda podkreślił, że dobro ojczyzny było nadrzędną ideą, przyświecającą wielkiej pracy polskich i litewskich reformatorów. Ich celem – mówił – była odnowa ustroju społecznego i politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów tak, aby wzmocnić państwo i umożliwić jego przetrwanie.
"Konstytucja 3 Maja określała nie tylko nowy ustrój, ale także aksjologicznie podstawy, na których miała opierać się ta nowoczesna Rzeczpospolita. O wielkości tego aktu stanowiły przełomowe na ówczesny moment dziejów zasady, na których się opierał" – dodał.
"Jako przywódcy Polski i Litwy razem uznajemy, że tylko na fundamencie wspólnej historii możemy budować swoją pomyślną przyszłość" – podkreślił prezydent.
"Jestem przekonany, że dzisiejsza Polska i Litwa, mocno zakorzenione we wspólnocie euroatlantyckiej, będące członkami NATO i UE, razem budujące swoją pomyślność w naszej części Europy (...), sprostają nowym wyzwaniom" – oświadczył Duda.
Nausėda wskazywał, że Konstytucja 3 Maja i Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów były kompromisem między Polską a Litwą. "I tej sztuki kompromisu powinniśmy się teraz uczyć tak w Europie, jak i na całym świecie" – mówił. "Niechęć do kompromisu, do rozmowy staje się źródłem naszych problemów. Dlatego mądrość i cierpliwość mogą pozwolić na uniknięcie wszystkich problemów" – dodał.
Litewski przywódca wskazał, że Polacy i Litwini, przyjmując Konstytucję 3 Maja i Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów, wyznaczyli kierunek modernizacji państwa, stworzyli postawy wspólnoty obywatelskiej opartej na europejskich wartościach, podkreślili kategorie dobra publicznego, miłości obywatela do ojczyzny. "Na tej wspólnej drodze politycznego kompromisu nasi przodkowie widzieli Litwę i Polskę jako równorzędnych partnerów" – dodał.
Rok 2021 jest na Litwie Rokiem Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów, a w Polsce – Rokiem Konstytucji 3 Maja.
Konstytucja z 3 maja 1791 roku była pierwszą tego typu ustawą zasadniczą w Europie i drugą na świecie. Uchwalone 20 października 1791 roku Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów wprowadziło ważny dla strony litewskiej proporcjonalny udział Litwinów i Polaków w strukturach zarządzania przyszłym unitarnym państwem.