"Macierz Szkolna" – w okresie zdalnego nauczania

Pandemia koronawirusa, która ogarnęła praktycznie cały świat, przyniosła nam dotąd niespotykaną na taką skalę izolację państw, a co za tym idzie – zdalną pracę i nawet działalność twórczą. Oczywiście, nie ominęła też sfery edukacji. W zdecydowanej większości krajów zostały zamknięte placówki oświatowo-wychowawcze oraz uczelnie.

Na Litwie, po wprowadzeniu 16 marca kwarantanny, zamkniętych zostało 1009 szkół państwowych i samorządowych różnego szczebla oraz kilkaset prywatnych placówek edukacyjnych. Dotknęło to ponad 320 tys. uczniów i 27,3 tys. nauczycieli. Kiedy uczniowie mieli przedświąteczne dwutygodniowe ferie, dla nauczycieli okres ten był czasem szczególnie intensywnej pracy – musieli się przygotować do zdalnego nauczania. 
Przygotowanie się do tego reżimu pracy, jak i sam start procesu, w wielkiej mierze zależały od tego, czy i jak poszczególne placówki oraz pedagodzy korzystali z nowoczesnych technologii. Proces ten uwidocznił jeszcze jeden problem: chociaż powszechnie panuje zdanie, że praktycznie każde dziecko w wieku szkolnym (tym bardziej nastolatek) korzysta z komputera (tabletu bądź nowoczesnej komórki), to jak się okazało, praktycznie co dziesiąty uczeń (według danych Ministerstwa Oświaty Nauki i Sportu, w liczbie 35 tys.) nie posiadał urządzeń, za których pomocą mógłby uczestniczyć w zdalnym nauczaniu. 
Problem ten z większymi bądź też mniejszymi komplikacjami udało się zasadniczo rozwiązać po kolejnych paru tygodniach. Taki stan rzeczy raz jeszcze udowodnił, że na Litwie, niestety, dostęp do wiedzy dla dzieci i młodzieży nie jest osiągalny na jednakowym poziomie.
Po wręcz tragicznych pierwszych dniach nauki, kiedy strajkowały przeciążone platformy, nauczyciele musieli szukać najbardziej odpowiednich środków łączności i form pracy na nich, a rodzice towarzyszyć dzieciom w pokonywaniu trudności wejścia do systemów (najtrudniej mieli ci, którzy musieli zapewnić warunki do zdalnej nauki dla kilkorga latorośli, a na dodatek sami musieli pracować), system ruszył. Ruszył, jak to u nas najczęściej bywa, dzięki ogromnemu wysiłkowi, wręcz tytanicznej pracy nauczycieli, dla których dzień pracy, pomimo tego, że nie musieli fizycznie być w szkole, wydłużył się do kilkunastu godzin. 
O tym, jak w okresie kwarantanny prowadzi swą działalność Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie "Macierz Szkolna", rozmawialiśmy z jej prezesem Józefem Kwiatkowskim oraz wiceprezes Krystyną Dzierżyńską, którzy pracują zdalnie i są koordynatorami inicjatyw, leżących w gestii Stowarzyszenia, jak też łącznikami pomiędzy placówkami oświatowymi i pomocą nadchodzącą z Polski oraz instytucji na Litwie.
Jak zaznaczyła wiceprezes  Krystyna Dzierżyńska, szkoły z polskim językiem nauczania na Litwie nie pozostały bez uwagi Ministerstwa Oświaty, Nauki i Sportu, które przeprowadziło  konferencję w sprawie zdalnego nauczania, zaopatrzenia w komputery, w której wzięli udział kierownicy wydziałów oświaty, przedstawiciele placówek z polskim językiem nauczania, działających na Wileńszczyźnie. 
Jak zawsze pomocną dłoń w trudnej sytuacji wyciągnęła do polskich szkół Macierz. Ministerstwo Edukacji Narodowej udostępniło zintegrowaną platformę edukacyjną, zawierającą e-materiały do kształcenia ogólnego, do edukacji wczesnoszkolnej oraz wszystkich przedmiotów nauczania w szkole podstawowej i ponadpodstawowej. Zostały też udostępnione elektroniczne wersje podręczników wraz z ćwiczeniami do nauczania języka polskiego. Są to nowoczesne, przygotowane w 2019 roku wersje uniwersalne, z których korzystają nauczyciele w USA, Wielkiej Brytanii, Niemczech i innych krajach. 
Wszystkie te materiały, jak też inne, są ogólnodostępne i bezpłatne. No i są dodatkowym wsparciem dla nauczycieli w pozyskiwaniu materiałów, jakie mogą zaoferować swoim uczniom, jak też uatrakcyjnić proces zdalnego nauczania. Za pośrednictwem "Macierzy Szkolnej" placówki oświatowe otrzymały oferty korzystania m. in. z portalu wiedzy dla nauczycieli "Scholaris", serwisu "Włącz Polskę", multimedialnej platformy "Otwarta szkoła" biblioteki multimedialnej Narodowego Instytutu Audiowizualnego, "Wolnych lektur", IPN-u oraz innych. 
Dbając o nauczanie języka polskiego i wiedzy o Polsce, pracę polskich szkół poza granicami kraju koordynuje Stowarzyszenie "Wspólnota Polska" na czele z prezesem Piotrem Dariuszem Bonisławskim. Wraz z prezesami oświaty polskiej i polonijnej z całego świata mieli swoją wideokonferencję, dzielili się spostrzeżeniami i doświadczeniem oraz pomysłami i inicjatywami, jakich się podejmują w tym okresie, by nauczanie ojczystego języka, historii, projekty kulturalne w minimalnym stopniu ucierpiały z powodu obowiązujących w krajach zamieszkania wymagań kwarantanny. 
Na Litwie, jak wiadomo, już w marcu miały się odbyć wizyty i rozmowy przedstawicieli resortów edukacji Polski i Litwy w sprawie oświaty polskiej, m.in. dotyczące statutu egzaminu z języka polskiego, stanu z ujednoliconym egzaminem z języka litewskiego i jego nauczaniem oraz w innych aktualnych dla polskiej oświaty kwestiach. Niestety, z powodu ogłoszonych w obu krajach kwarantann zostały odłożone. 
Jedną z pilnych do załatwienia spraw było też udostępnienie wydawanych w Polsce podręczników do nauki języka polskiego na Litwie. Jak wiadomo, podręczniki wraz z ćwiczeniówkami i książkami dla nauczycieli dla klas IV-X trafiły w ubiegłym roku na Litwę. Stopniowo, wraz z ukazywaniem się ich w Polsce, trafiają też podręczniki do nauki w klasach gimnazjalnych. Zahamowaniu natomiast (w związku z planowaną adaptacją) uległ proces zaopatrzenia w nie uczniów klas początkowych.
Jak zaznaczył prezes "Macierzy Szkolnej" Józef Kwiatkowski, w zaistniałej sytuacji, Stowarzyszenie podjęło się inicjatywy sprowadzenia takowych podręczników z Gdańska (skąd m.in. zostały przywiezione na Litwę podręczniki dla klas starszych). Staraniem "Macierzy Szkolnej" z Gdańskiego Wydawnictwa Oświatowego sprowadzono pięć kompletów podręczników dla klas I-III, obejmujących po cztery ćwiczeniówki i książkę dla nauczyciela. 
Została utworzona też komisja ekspertów, składająca się z przedstawicieli poszczególnych rejonów, w których działają polskie szkoły, m. Wilna oraz Akademii Edukacji Uniwersytetu Witolda Wielkiego. W jej składzie znalazły się: Henryka Sokołowska (Akademia Edukacji przy UWW), Honorata Feklistowa (Gimnazjum im. K. Parczewskiego), Irena Grydziuszko (Gimnazjum im. J. Śniadeckiego), Marzena Grydź (Szkoła-Przedszkole "Źródełko", Liceum im. A. Mickiewicza), Jadwiga Stankiewicz (Progimnazjum im. Jana Pawła II). Komisja już skończyła swoją pracę, a jej wnioski wkrótce zostaną uogólnione i przedstawione społeczności.
"Macierz Szkolna" aktywnie włączyła się do procesu propagowania podjęcia przez maturzystów szkół polskich na Litwie studiów na kierunkach pedagogicznych na Akademii Edukacji Uniwersytetu Witolda Wielkiego, która funkcjonuje w Wilnie. W rozsyłanych do szkół listach "Macierz Szkolna" przypomina kierownikom placówek, że poszukiwania uczniów zdolnych do pracy pedagogicznej, ich zmotywowanie do podjęcia studiów pedagogicznych pozwoli każdej placówce, zgodnie z jej potrzebami, uzupełnić w najbliższej przyszłości brak kadry pedagogicznej. Kadry miejscowej, która będzie znała język polski i jest zintegrowana z miejscowym środowiskiem. Tym bardziej jest to istotne, kiedy Akademia Edukacji stwarza bardzo dogodne warunki dla studentów i oferuje atrakcyjne kierunki, w tym – zdobycie podwójnej specjalności. Jest też wydatne wsparcie Rzeczypospolitej Polskiej dla studentów, podejmujących studia na AE w Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej.
Stowarzyszenie wraz z całą społecznością szkolną ubolewa nad tym, że tradycyjne imprezy i konkursy, które od ponad 30 lat (w przypadku Festiwalu Teatrzyków Szkolnych) czy ponad dwudziestu (w przypadku Konkursu Polskiej Piosenki Uczniów i Młodzieży Szkolnej) tego roku z powodu kwarantanny nie mogą się odbyć w tradycyjny sposób. Podobnie jest z Festiwalem Teatrzyków Szkolnych. 
Z kolei "Macierz Szkolna" wystąpiła z inicjatywą, by XXI konkurs piosenki jednak się odbył, jak to teraz ma miejsce z wieloma imprezami, w wersji internetowej. Jego uczestnicy w pięciu kategoriach wiekowych mają przysłać swoje nagrania audio i wideo na adres organizatorów. I – jak zwyczaj każe – w Dniu Dziecka zostaną ogłoszeni zwycięzcy. 
Zdalnie ma też się odbyć tradycyjny konkurs wiedzy historycznej "Czy znam historię Polski?", tego roku poświęcony 100-leciu Bitwy Warszawskiej. Z podanych przez "Macierz Szkolną" pytań-tematów, jego uczestnicy będą mogli wybrać jeden i w formie rozprawki nadesłać własne prace na konkurs, a komisja wyłoni zwycięzców. 
Tegoroczni maturzyści (w granicach 25 tysięcy, w szkołach polskich – tysiąca) będą mieli szczególną maturę. Zdalne nauczanie w ostatnich ponad dwóch miesiącach nauki, kiedy porady i konsultacje nauczycieli są jak najbardziej potrzebne i cenne; ustne sprawdziany (m. in. z polskiego, obcego i litewskiego) przeprowadzane też zdalnie składanie matury od 22 czerwca i uzyskanie wyników dopiero na początku sierpnia, potęgują napięcie i nerwowość. 
Litwa, w odróżnieniu od poszczególnych krajów i tzw. międzynarodowego modelu nauki oraz pozyskania świadectwa dojrzałości (uczestniczyło w nim na Litwie 90 tys. abiturientów), nie podjęła decyzji o zrezygnowaniu z egzaminów maturalnych i zaliczeniu wyników, uzyskanych na półroczu (i w roku ubiegłym). Do takiego rozwiązania zabrakło bowiem zgody nie tylko wśród decydentów, ale też nauczycieli i uczniów. 
Podstawowym argumentem "przeciw" był ciągle pokutujący u nas brak zaufania do nauczycieli, obiektywnego oceniania przez nich uczniów. Przy takim stosunku trudno się dziwić, że zawód pedagoga nie jest ani popularny, ani prestiżowy. A szkoły, jeżeli nie na przysłowiowe wczoraj, to już z pewnością "na jutro" potrzebują nauczycieli, bo, jak się okazało w czasie pandemii, ponad 20 proc. ich jest w wieku "60 plus" – uznawanych dziś za przedstawicieli grup ryzyka.
Pandemia, chociaż w niespotykanym dotychczas stopniu sparaliżowała wiele sfer naszego życia, jednak nie potrafiła je zatrzymać. Odkryła też nowe możliwości, formy pracy i działalności, które pozwoliły nawet w tak ekstremalnych warunkach kontynuować poczynania, rozwiązywać problemy, w miarę normalnie funkcjonować społeczeństwu. Oby te doświadczenia w przyszłości przydały się nam w minimalnym stopniu.