Monografia, jakiej dotąd nie było

Ks. prałat, prof. teologii Tadeusz Krahel nie ustaje wciąż w ponad 40-letnim trudzie, dokumentującym dzieje archidiecezji wileńskiej, co w szczególności dotyczy lat II wojny światowej, kiedy to rzeczona kościelna jednostka administracyjna (notabene powierzchniowo największa w granicach przedwojennej Rzeczypospolitej) doczekała się nie lada dziejowego wstrząsu, wynikającego z jakże tragicznego roku 1939. Wtedy to bowiem znalazła się na lat kilka w sferze zbrodniczego działania dwóch wrogich, ateistycznych i totalitarnych systemów państwowych – hitlerowskiego i bolszewickiego. A działanie to skierowano właśnie przede wszystkim przeciwko Kościołowi katolickiemu i jego polskiemu duchowieństwu, uznawanemu za głównego wroga, gdyż utożsamianemu z najważniejszą moralną ostoją w oporze wobec ujarzmienia i zniewolenia.
Martyrologii w rzeczonym dramatycznym i tragicznym okresie posługującego tu kleru poświęcił czcigodny ksiądz profesor po wnikliwej penetracji tematu niejedno swe fundamentalne dzieło, że wymienię chociażby wydane ostatnimi laty: "Archidiecezja wileńska w latach II wojny światowej. Studia i szkice" oraz "Przez więzienia i obozy do kapłaństwa", traktujące o Seminarium Duchownym w Wilnie w okresie II wojny światowej, o istnej golgocie, jaką musieli przejść jego wykładowcy oraz alumni.
Wymownym pokłosiem wieloletnich badań jest też kolejna książka tego autora, jaka ukazała się ostatnio w wydawnictwie "BUK". Jak sam tytuł "Martyrologia polskiego duchowieństwa archidiecezji wileńskiej 1939-1945" wskazuje, oddaje ona swoisty hołd tym wszystkim, którzy w latach okupacji obok posługi duszpasterskiej prowadzili też zakrojoną na szeroką skalę walkę o wyzwolenie Ojczyzny. Czekały ich za to nie przebierające w środkach represje ze strony Niemców i Sowietów: więzienia, obozy koncentracyjne i łagry, a wielu przypłaciło tę gehennę ceną najwyższą – własnym życiem. Ze skrzętnych obliczeń ks. Tadeusza Krahela wynika, że łącznie ofiarą niemieckiego i sowieckiego okupanta na terenie archidiecezji wileńskiej padło 122 duchownych – kapłani, klerycy oraz bracia zakonni.
Na treść liczącej aż blisko 690 stron monografii, którą otwierają przedmowy metropolity białostockiego ks. abp. Edwarda Ozorowskiego i ks. prof. dr. hab. Romana Dzwonkowskiego, składają się dwie tematycznie spójne części. W pierwszej autor kreśli rys ogólny archidiecezji wileńskiej w latach II wojny światowej oraz losy posługującego tu duchowieństwa. Zdecydowanie bardziej rozbudowaną część drugą tworzą natomiast biogramy represjonowanych w łącznej liczbie 452. Wedle klucza: księża diecezjalni, alumni Seminarium Duchownego w Wilnie oraz bracia zakonni zostały one uszeregowane w porządku alfabetycznym, aczkolwiek są w treści jakże inne niż ta zdawkowo-informacyjna, charakterystyczna słownikowym publikacjom. Ubarwiają je bowiem wspomnienia i inne świadectwa, dzięki którym losy prezentowanych duchownych zyskują bardziej ludzki wymiar.
Zgłębiając treści nowego dzieła czcigodnego ks. profesora Tadeusza Krahela, trudno się oprzeć podziwowi dla jego iście mrówczego wysiłku. By możliwie najpełniej ukazać martyrologię polskiego duchowieństwa archidiecezji wileńskiej podczas II wojny światowej, autor spędził bowiem długie godziny w archiwach Polski, Litwy i Białorusi, odbył niejedną rozmowę ze świadkami tamtych tragicznych wydarzeń, by tym, co usłyszał, dopełnić obiegowe fakty i prawdy. Cierpliwie też podążał ku miejscom wiecznego spoczynku tych, kogo dosięgła śmierć oprawców, albo też duszpasterzy, zmarłych śmiercią naturalną po doznanych przejściach, nierzadko jeżących z racji okropieństw włos na głowie. Miejsca te zostały zresztą przezeń uwiecznione na zdjęciach, jakie takoż znalazły się w tej niezwykłej książce. Skoro mowa o fotografiach, nie sposób nie odnotować nadto starań autora, by w maksymalnej liczbie uzupełnić poszczególne biogramy podobiznami bohaterów, co ma przybliżyć ich ewentualnemu czytelnikowi.
Wszystko, o czym powyżej, niezbicie dowodzi, iż prezentowana monografia jest najpełniejszym kompendium wiedzy o tych, kto w latach 1939-1945 padł ofiarą faszystowskiego albo sowieckiego totalitaryzmu, jaki dotknął archidiecezję wileńską. Zważywszy wnikliwość penetracji, trudno ją będzie zapewne uzupełnić o kolejne osoby, choć – jak wyznaje autor – mimo ogromu starań nie udało mu się ustalić imion i nazwisk trzech braci ze zgromadzenia dolorystów, którzy wedle posiadanej zdawkowej informacji więzieni byli na wileńskich Łukiszkach.
26 kwietnia br. o godz. 17.30 w sali nr 305 Domu Kultury Polskiej w Wilnie odbędzie się prezentacja najnowszego dzieła ks. profesora Tadeusza Krahela. W imieniu autora serdecznie zapraszamy na nią wszystkich, kogo ciekawią martyrologiczne wątki namiestników Chrystusa, którzy wraz z posługą w latach II wojny światowej czynnie się włączyli do walki o wolność Ojczyzny.