Świadectwa maryjnej pobożności Kresów

Maj z tradycyjnym nabożeństwem do Matki Bożej, mający swój mocny akord w zdublowanej uroczystości w dniu 3 maja: Królowej Polski i Konstytucji 3 Maja, inspiruje do podjęcia wątku patriotyczno-maryjnego. 

Kresy dawnej Rzeczpospolitej obfitują w wizerunki Matki Bożej; będące materialnym dowodem maryjnej pobożności ludzi je zamieszkujących. W Niej bowiem widziano niezawodną Orędowniczkę i Opiekunkę w czasach rzezi, pogromów i zsyłek na wschodnich obrzeżach Państwa Polskiego. Ona także towarzyszyła wiernym czcicielom w tułaczce.
Na skutek burzliwych dziejów Rzeczpospolitej, dla której Kresy Wschodnie stanowiły tarczę obronną, wiele z tych wizerunków w różnoraki sposób "przejechało" i obecnie znajduje się w granicach dzisiejszej Rzeczpospolitej. Tylko nieliczne pozostały bądź wróciły na swoje pierwotne miejsce. Z najbardziej słynnych koronowanych wizerunków Matki Bożej na terenie dzisiejszej Litwy pozostały oblicza: Trockiej, Sapieżyńskiej (Świętomichalskiej), Szydłowskiej i Ostrobramskiej. Dzisiejszą Białoruś duchowo ubogacają obrazy Matki Bożej w Białyniczach i w Żyrowicach; Ukrainę zaś – oblicza Madonny w Łęcku, Berdyczowie, w Międzyrzeczu Ostrogskim i w Poczajowie. 
Interesujące jest, jak wiele "dowodów" maryjnej pobożności Kresowian mieści się w granicach dzisiejszej Rzeczpospolitej i jak różne są to miejsca. Temu właśnie zagadnieniu chciałabym poświęcić nieco uwagi. Nie mam jednak na celu dogłębnego studium przedmiotu, a jedynie zainspirowanie zacnych Czytelników "Magazynu Wileńskiego" refleksją nad maryjnym dziedzictwem Kresów. 

Matka Boża Pacławska 

Jednym z najstarszych kresowych wizerunków Maryi w Polsce jest słynący cudami obraz Matki Bożej w Kalwarii Pacławskiej, pochodzący z franciszkańskiego kościoła w Kamieńcu Podolskim. Tajemniczy do dziś pozostaje sposób jego tu dotarcia, przyczyną zaś było zdobycie twierdzy kamienieckiej przez Turków w 1672 roku. 

Matka Boża Lwowska

Król Jan Kazimierz 1 kwietnia 1656 roku przed tym wizerunkiem złożył śluby królewskie, oddając Matce Bożej swoje państwo i ogłaszając Ją Królową Korony Polskiej.
Po II wojnie światowej, w 1946 roku arcybiskup Eugeniusz Baziak, opuszczając Lwów, przywiózł obraz do Krakowa. W 1974 roku umieszczono go w głównym ołtarzu prokatedry w Lubaczowie. W 1980 roku poddano go gruntownej konserwacji w Krakowie, wykonano dwie wierne kopie dla Lwowa i Lubaczowa, a oryginał złożono w skarbcu katedry na Wawelu.

Matka Boża Sokalska

W czasie powstania Bohdana Chmielnickiego Kozacy i Tatarzy mieli ujrzeć na murach klasztornych zastępy wojsk anielskich, wiedzione przez Matkę Bożą Sokalską, i odstąpili od oblężenia. Wieść o cudzie rozniosła się po całym kraju, a kilkuset przedstawicieli szlachty koronnej i litewskiej zażyczyło sobie w testamentach, żeby spocząć w katakumbach bernardyńskiego klasztoru pod Sokalem. 
Obraz wraz z tzw. repatriantami dotarł do Polski w 1951 roku. Gdy Sokal znalazł się poza granicami Polski, został on nielegalnie przewieziony przez polską ludność do kościoła św. Bernardyna w Krakowie. Początkowo pozostawał ukryty ze względu na panujący wówczas terror stalinowski. Od wydarzeń odwilży 1956 roku, udostępniony do prywatnej modlitwy. W 2001 roku, w 50. rocznicę Akcji H-T (wysiedlenia ludności polskiej z ziemi sokalskiej), wykonano nową kopię, którą umieszczono w kościele św. Stanisława Kostki w Hrubieszowie, noszącego odtąd tytuł Sanktuarium Matki Bożej Sokalskiej.

Matka Boża Latyczowska

Słynący cudami z początków XVII wieku latyczowski wizerunek Matki Bożej w dniu 6 sierpnia 1945 roku opuścił Kresy Wschodnie wraz z siostrami służkami NMP i umieszczony został w ich kaplicy w Lublinie. 4 października 2014 roku trafił na stałe do kościoła pw. Matki Bożej Różańcowej w Lublinie, który 7 października 2017 roku został ustanowiony Sanktuarium Matki Bożej Latyczowskiej, patronki Nowej Ewangelizacji.

Matka Boża Żółkiewska
Obraz z końca XVI wieku, przy którym modliła się matka króla Jana III Sobieskiego, do końca II wojny światowej odbierał cześć w mieście hetmana Stanisława Żółkiewskiego. Okresowo obraz towarzyszył również królowi Janowi Kazimierzowi w czasie potopu szwedzkiego.
W powojennej tułaczce na krótko trafił do klasztoru w Borku Starym pod Rzeszowem. Władze Polskiej Prowincji Dominikanów zdecydowały, że ikona trafi do Warszawy, do kaplicy klasztoru na Służewie. Zadomowił się więc na gruntach, z których niegdyś król Jan III wydzielił teren na swój wilanowski pałac. A propos: czy przypadkowe jest to splatanie się losów obrazu z historią rodu Sobieskich?

Matka Boża Zwycięska z Mariampola

Obraz wędrował razem z wojskiem polskim pod hetmanem Jabłonowskim, który modlił się przed nim wraz z rycerstwem, wożąc go ze sobą na wyprawy wojenne, również pod Wiedeń w 1683 roku – stąd nazwy obrazu: Hetmańska, Rycerska, Zwycięska. W podzięce Bogurodzicy za opiekę hetman przemianował na Jej cześć osadę wraz z zamkiem warownym nad Dniestrem na miasto Mariampol – gród Maryi.
Mariampolski proboszcz, ks. dr Mikołaj Witkowski, uciekając we wrześniu 1945 roku, zabrał ze sobą cudowny wizerunek. Początkowo przechowywał go w swoim pokoju w Głubczycach na Opolszczyźnie, a rozsiani po Polsce parafianie pielgrzymowali tu, by oddać mu cześć. W 1951 roku obraz wraz ze swym księdzem opiekunem trafił do Wrocławia – najpierw do kaplicy sióstr nazaretanek, potem – do kościoła św. Marcina, a ostatecznie w 1965 roku – z honorami – do wspaniałego kościoła NMP na Piasku. Kult Maryi Zwycięskiej rozgorzał na nowo wraz z obchodami milenium chrztu Polski.

Matka Boża Zbaraska

Pierwotnie obraz znajdował się w kościele bernardynów w Zbarażu. Według tradycji, modlił się przed nim król Jan III Sobieski. Król Michał Korybut Wiśniowiecki ufundował dla niego srebrną sukienkę. Po II wojnie światowej bernardyni przewieźli obraz do Leżajska, a od 1972 znajduje się on w Prałkowcach.

Matka Boża Pięknej Miłości z Łopienki

Dawna ikona Matki Bożej Łopieńskiej, przybyła do Polańczyka w 1949 roku. W wysiedlonej zupełnie wiosce, w niszczejącej i dewastowanej świątyni, los ikony był bardzo niepewny. Matka Boża sama zadbała o cudowną ikonę. Posłużyła się bogobojnym oficerem wojska polskiego, który w spotkaniu z proboszczem Polańczyka polecił zabrać z łopieńskiej świątyni obraz, zagrożony zniszczeniem, a nawet możliwą kradzieżą.
W Polsce jest obecnie około 500 cudownych obrazów maryjnych. Kresowe wizerunki stanowią ponad 28-procentowy ich odsetek. Powyżej wspomniałam tylko niektóre; znacznie więcej jest powszechnie mało znanych, aczkolwiek pozostających bliskimi sercom wygnańców. Każdemu z nich można byłoby poświęcić oddzielny artykuł. W nich niejako ucieleśnia się przecież historia naszego narodu. Obecne miejsca ich kultu mogłyby również przysłużyć się dla odtworzenia tułaczych szlaków Kresowian wskutek różnych dziejowych burz, a szczególnie po II wojnie światowej.